Νυμφαίο Φλώρινας
Ενας από τους καλύτερα διατηρητέους παραδοσιακούς οικισμούς της Βόρειας Ελλάδας. Με πρωτοβουλία μερικών φωτισμένων ανθρώπων, τη δεκαετία του ’90, ανακαινίστηκαν παλιά αρχοντικά, διαμορφώθηκαν περίτεχνα καλντερίμια, δημιουργήθηκαν ξενώνες ξαναδίνοντας ζωή σε ένα χωριό με πλούσια ιστορική και πολιτιστική κληρονομιά. Κι όλα αυτά, σε απόσταση 5 μόλις λεπτών από το περιβαλλοντικό κέντρο του Αρκτούρου.
Πριν μάθει κανείς τη συναρπαστική ιστορία του Νυμφαίου πρέπει πρώτα να κάνει ένα περίπατο σε έναν από τους καλύτερα διατηρημένους παραδοσιακούς οικισμούς της Βόρειας Ελλάδας. Να δει τα υπέροχα αστικά αρχοντικά όπου έζησαν οι εύποροι Νεβεσκιώτες, να απολαύσει το αρχιτεκτονικό σήμα κατατεθέν του χωριού, την επιβλητική Νίκειο Σχολή, την οποία δώρισε στο Νυμφαίο το 1928 ο μεγάλος καπνέμπορος Ζαν Νίκου, με τα εκλεπτυσμένα αρχιτεκτονικά στοιχεία, τα νεοβυζαντινά διακοσμητικά και το εντυπωσιακό πέτρινο καμπαναριό, να σταθεί στο «Σπίτι των χρυσικών», όπως ονομάζεται το Μουσείο Αργυροχρυσοχοΐας, Λαογραφίας και Ιστορίας Νυμφαίου και να χαθεί στα καλντερίμια και στα στενά σοκάκια του χωριού.
Η πλούσια ιστορία του τόπου
Η ιστορία του χωριού ξεκινάει από την Τουρκοκρατία. Εκείνο τον καιρό, περίπου το 1385, υπολογίζεται πως ανηφόρισαν οι Μακεδόνες που ζούσαν κοντά στη γειτονική λίμνη Ζάζαρη και εγκαταστάθηκαν στις σκεπασμένες με οξιές λαγκαδιές στο Βίτσι. Ο κύριος ‘
εποικισμός του χωριού όμως έγινε λίγο αργότερα με την εγκατάσταση πολλών νομάδων ποιμένων της Bόρειας Μακεδονίας. Οι Βλάχοι έποικοι του μικρού χωριού που άρχισε να χτίζεται στο Βίτσι, το ονόμασαν Νιβεάστα, όνομα με τρεις πιθανές ερμηνείες· «Νύφη», προφανώς για την ομορφιά του φυσικού περιβάλλοντος, «Αθέατη», ίσως γιατί το χωριό ήταν εντελώς κρυμμένο από τα επικίνδυνα τουρκικά βλέμματα, και «όπου μένει το χιόνι»! Οι Βλάχοι Νιβεστιάνοι, εκτός από κτηνοτρόφοι ήταν και εκπληκτικοί πολεμιστές, γι’ αυτό και πέτυχαν να γίνει το χωριό τους βακούφι (κτήμα αφιερωμένο σε ναό ή σε ευαγές ίδρυμα), κάτι που μεταφράζεται σε εκχώρηση προνομίων. Oταν οι Τούρκοι κατέστρεψαν τη Νικολίτσα, ένα βλαχοχώρι στον Γράμμο, την περίοδο 1650 – 1680, πολλοί Νικολιτσιώτες -περίφημοι αργυροχρυσοχόοι- εγκαταστάθηκαν εδώ και μύησαν γρήγορα τους Νιβεστιάνους στην τέχνη τους. Eτσι, από τα τέλη του 17ου αιώνα και για τρεις αιώνες το χωριό έγινε ένα από τα μεγαλύτερα κέντρα αργυροχρυσοχοΐας στα Βαλκάνια, αποφέροντας τεράστια οικονομικά οφέλη, επεκτείνοντας το εμπόριο και σε άλλους τομείς, όπως ο καπνός και το βαμβάκι. Από τους γνωστότερους εμπόρους ήταν ο Μίχας Τσίρλης και η οικογένειά του, τα μέλη της οικογένειας Σωσσίδη -ο Νάνος Σωσσίδης οργάνωσε στην Ελλάδα τον Εθνικό Οργανισμό Καπνού-, ο Ζαν Νίκου, ο οποίος έγινε διευθυντής στο Σουηδικό Μονοπώλιο Καπνού και ο Κωνσταντίνος Μίσσιου, παππούς των αδελφών Μπουτάρη, με καπνεργοστάσια στη Θεσσαλονίκη και στο Αμβούργο.
Oλοι αυτοί οι ικανότατοι άνθρωποι μετέφεραν την τεράστια επιτυχία τους στο μικρό κεφαλοχώρι. Τα αρχοντικά τους, τα δημόσια κτίρια που δώρισαν, τα δημόσια έργα, όλα έχουν τη σφραγίδα μιας ιδιαίτερα ανεπτυγμένης και κοσμοπολίτικης τάξης. Μιας τάξης ευγενών, όχι απαραίτητα από καταγωγή, οι οποίοι όμως, δημιούργησαν εκτός από τεράστια περιουσία και ένα υψηλό πρότυπο ζωής τόσο για τους ίδιους όσο και για τον τόπο τους και την πατρίδα τους.
Την περίοδο της εξέγερσης των Ελλήνων ενάντια στους Τούρκους, το χωριό το βρίσκουμε με την ονομασία Νέβεσκα (όνομα αρβανίτικης προέλευσης), ενώ το 1928 μετονομάστηκε σε Νυμφαίο. Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής και του εμφύλιου βρέθηκε στο μάτι του κυκλώνα, λόγω της θέσης του μέσα στο Βίτσι. Με τα χρόνια ακολούθησε την πορεία πολλών ακόμα χωριών της χώρας, άδειαζε, δηλαδή, σταδιακά μέχρι που γύρω στις αρχές του 1980 είχε σχεδόν ερημώσει.
Η αναγέννηση του τόπου
Στις αρχές της δεκαετίες του ’80 μερικοί Νεβεσκιώτες αποφάσισαν να κάνουν μια προσπάθεια αναδημιουργίας του χωριού. Βρήκαν χρηματοδότες, ευαισθητοποίησαν και άλλους συντοπίτες τους και κατάφεραν να ξαναχτίσουν πολλά από τα ερειπωμένα σπίτια, να ανακαινίσουν τα παλιά αρχοντικά, να διαμορφώσουν τα περίτεχνα καλντερίμια και να δημιουργήσουν μερικούς σπουδαίους ξενώνες, αφού για να έχει ζωή ο τόπος θα έπρεπε οι άνθρωποι να έχουν κίνητρο για να μείνουν, θα έπρεπε να έχουν, δηλαδή επαγγελματική προοπτική. Από τους πρωτεργάτες της αναγέννησης αυτής ξεχωρίζουν ο Γιάννης Μπουτάρης, ο οποίος από τα μέσα της δεκαετίας του 1970 ξαναγύρισε στην ιδιαίτερη πατρίδα του, ξανάφτιαξε το παλιό οικογενειακό σπίτι και έστησε δύο ξενώνες και ο Νίκος Μέρτζος, πρόεδρος του Νυμφαίου, δημοσιογράφος και συγγραφέας. Σύμμαχοι σε αυτήν την προσπάθεια στάθηκαν πολλοί επώνυμοι Νεβεσκιώτες, όπως ο πρέσβης Τζων Σωσσίδης, εύποροι επιχειρηματίες, όπως ο Πρόδρομος Εμφιετζόγλου, υπουργοί, πολιτικοί και πολλοί ακόμη άνθρωποι από διάφορες περιοχές της Ελλάδας και ιδιαίτερα από την Κοζάνη. Το Νυμφαίο είναι η μοναδική κοινότητα της Bόρειας Ελλάδας που συμμετέχει στο εθνικό δίκτυο πολιτισμού, παράδοσης και κοινοτικού βίου, με ονομασία «Των Eλλήνων οι κοινότητες».
Πώς να πάμε
Ο ταχύτερος και καλύτερος δρόμος είναι μέσω της Εγνατίας Oδού. Με κατεύθυνση προς τη Θεσσαλονίκη, μπαίνετε στην Εγνατία και ακολουθείτε το δρόμο προς Βέροια. Δεν μπαίνετε στην πόλη, αλλά περνάτε τα τούνελ στο Βέρμιο και πάνω από την κοιλάδα του Αλιάκμονα, συνεχίζετε προς Κοζάνη. Στρίβετε έξω από την πόλη βόρεια ακολουθώντας έναν από τους βόρειους κάθετους άξονες της Εγνατίας, περνάτε έξω από την Πτολεμαΐδα και έξω από το Αμύνταιο αφήνετε τον άξονα και στρίβετε δυτικά προς Αετό. Eξω από το χωριό θα δείτε το δρόμο που θα σας φέρει στο Νυμφαίο.
