ΙΟΣ , ΚΥΚΛΑΔΕΣ

IOS, KIKLADES
Η Ίος ή Νίος είναι το νησί στο οποίο κατά τον Ηρόδοτο άφησε την τελευταία του πνοή ο Όμηρος, ο μεγάλος Έλληνας επικός ποιητής. Στα νησιά του Νοτιοανατολικού Αιγαίου και ειδικότερα στο σύμπλεγμα των Κυκλάδων, ανήκει η Ίος τριγυρισμένη από την Νάξο, τη Σίκινο, την Σαντορίνη και την Αμοργό, έχει έκταση 108 τ.χ. με σχετικές διαστάσεις, μήκος 17 χιλ. και πλάτος 7,5 χιλ., Συντεταγμένες 36ο43 Βόρειο 25ο16 ανατολικό και ψηλότερο σημείο τον Πύργο με υψόμετρο 713 μέτρα.

ΙΣΤΟΡΙΑ

Στο τέλος της 2ης χιλιετίας π.Χ. οι Ίωνες εξαπλώθηκαν στη δυτική ακτή της Μικρασίας και κατέλαβαν τα νησιά του Αιγαίου έτσι και η Ίος, που οφείλει το όνομά της ενώ η προηγούμενη γνωστή ονομασία της ήταν Φοινίκη, από τους Φοίνικες που επίσης την κατοίκησαν. Άλλοι συνδέουν την ονομασία Ίος με την Φοινικική ή Εβραϊκή λέξη "Ιόν" η οποία σημαίνει πέτρες.

Η επικρατέστερη ως ορθότερη άποψη σήμερα, αναφέρει ότι κατά την αρχαιότητα φύτρωναν στο νησί πολλά Ία, κι έτσι πήρε από αυτά και το όνομα της η Ιος ή Νιος όπως είναι η παραφθορά του ονόματος. Αυτό επικράτησε και γενικεύτηκε μέχρι τις μέρες μας. Η μοναδική περίοδος που το νησί φέρει άλλο όνομα ήταν επί Τουρκοκρατίας, όπου ονομαζόταν " Αίνε" ή " Άνζα ".

Στους αρχαίους χρόνους στο νησί λατρεύονταν ο Ζευς Πολιεύς, η Αθηνά Πολιάς και ο Πύθιος Απόλλωνας του οποίου ο ναός βρισκόταν άλλοτε στη θέση που σήμερα βρίσκεται η εκκλησία της Αγίας Αικατερίνης. Η Ίος θεωρείται ακόμη πατρίδα της μητέρας του Ομήρου Κλυμαίνης ενώ ο τάφος του μεγάλου ποιητή βρίσκεται στη θέση Πλακωτός.

Η Ίος κατοικείται από τα προϊστορικά χρόνια. Λόγο της γεωγραφικής τα θέσης, είναι ένα από τα νοτιότερα νησιά των Κυκλάδων και βρίσκεται σε στρατηγικό σημείο στο θαλάσσιο δρόμο προς τη Κρήτη και τη νότια Ασία, έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη του Κυκλαδικού πολιτισμού. Τα αρχαιολογικά ευρήματα στο λόφο του Σκάρκου φανερώνουν την ύπαρξη πρωτοκυκλαδικού οικισμού στην Ίο.

Στη Ίο βρίσκεται ο τάφος του Ομήρου, του διασημότερου ποιητή της αρχαιότητας και δημιουργού των επικών έργων Ιλιάδα και Οδύσσεια. Σύμφωνα με την παράδοση η μητέρα του Ομήρου καταγόταν από την Ίο. Γι’ αυτό και ο ποιητής πέθανε στο νησί. Βέβαια υπάρχει και μια άλλη εκδοχή σύμφωνα με την οποία ο Όμηρος δεν έλυσε το αίνιγμα που του έθεσαν οι ντόπιοι κι έτσι των θανάτωσαν. Στη θέση Πλακωτό, στη βόρεια πλευρά του νησιού, πάνω στο λόφο λέγεται ότι βρίσκεται ο τάφος του ποιητή.

Η ιστορική πορεία της Ίου, σε γενικές γραμμές ήταν παρόμοια με των υπολοίπων νησιών, που ανήκουν στις Κυκλάδες. Το νησί της Νιός, αρχικά δέχτηκε στα εδάφη του, την επίδραση των μεταναστών από την Μ. Ασία (3200-2700 π.Χ.) και κατόπιν είδε τις αχτίδες του Μινωικού πολιτισμού (2000-1500 π.Χ.) να θάβονται κάτω από την λάβα του ηφαιστείου της Σαντορίνης. Γύρω στα 1100 π.Χ. Δωριείς και Ίωνες φτάνουν στο νησί και μάλιστα από τους Ίωνες το νησί έλαβε το όνομά του. Στη συνέχεια η Ίος έγινε μέλος της αθηναϊκής συμμαχίας και στις αρχές του 13 μ.Χ. αιώνα κατακτήθηκε από τους Ενετούς, αφού είχαν περάσει οι Μακεδόνες, Πτολεμαίοι και Ρωμαίοι, με σημαντική περίοδο γύρω στα 1397 μ. Χ. όταν ο Διοικητής του νησιού με τείχη κάστρου, ερείπια των οποίων και σήμερα υπάρχουν, προκειμένου να προφυλαχθούν οι κάτοικοι από τις άγριες επιδρομές των πειρατών.

Το 1537 τελικά, η Νιος πέφτει στα χέρια των Τούρκων και αρχίζει περίοδος βαριάς φορολογίας για το νησί, όπως και τα υπόλοιπα, υπό κυριαρχία, Κυκλαδονήσια. Το νησί, εξακολούθησε να υποφέρει από επιθέσεις πειρατών. Οι Τούρκοι κατακτητές χαρακτήριζαν το νησί Μικρή Μάλτα λόγω της Απόλυτης ασφάλειας που προσέφερε το φυσικό του λιμάνι.

Παρά την Τουρκική κυριαρχία, τα Κυκλαδονήσια απολάμβαναν μια σχετική, αυτονομία, και μάλιστα το 1774 δώθηκαν ειδικά προνόμια, σχετικά με την ναυτιλία και το εμπόριο, με τη συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζί, έως το 1821, οπότε και ξεκίνησε η Ελληνική Επανάσταση που οδήγησε στην απελευθέρωση του Έθνους. Στην τελευταία αυτή περίοδο, ο Σπυρίδων Βαλέτας (1718-1843) τέκνο της Ίου και Φιλικός, διακρίθηκε στον Αγώνα και μάλιστα υπήρξε ο πρώτος Υπουργός Παιδείας του Έθνους, και μεγάλος Ευεργέτης του νησιού.

Ξεχωριστή μνεία πρέπει να γίνει στον μεγαλύτερο επικό ποιητή όλων των εποχών, τον Όμηρο, ο οποίος τον 8ο αιώνα π.Χ. συνέθεσε την Ιλιάδα και την Οδύσσεια. Στην περιοχή Πλακωτός υπάρχει ο τάφος του, μια που ο ποιητής άφησε στην Ίο την τελευταία του πνοή, πέθανε στην Ίο μην μπορώντας να λύσει το αίνιγμα που του έθεσαν ψαράδες στην περιοχή Πλακωτού. Η μητέρα του Κλιμένη γεννήθηκε και πέθανε στην Ίο. Αναφέρουμε δε αρχαίο νόμισμα, του οποίου μόνο έξι αντίγραφα υπάρχουν, και απεικονίζεται ο Όμηρος στη μια πλευρά, ενώ στην άλλη αναγράφεται η λέξη ΙΗΤΩΝ περιβεβλημένη με δάφνες. Σχετική είναι και η αναφορά στον μήνα ΟΜΗΡΕΩΝ του Αρχαίου Νιώτικου Ημερολογίου, όπως αναγράφεται σε μαρμάρινη πλάκα που βρίσκεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Ίου

Ο Δήμος Ιητών σε συνεργασία με την Τουριστική Αναπτυξιακή Δημοτική Επιχείρηση, κάθε χρόνο διοργανώνει στο Ανοικτό θέατρο " ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ" συναυλίες με μεγάλους Έλληνες και ξένους καλλιτέχνες.

Προς τιμήν του Ομήρου, κάθε χρόνο διοργανώνεται πολιτιστικό φεστιβάλ «ΤΑ ΟΜΗΡΕΙΑ» με καλλιτεχνικές και πολιτιστικές δραστηριότητες.

Στις ετήσιες πολιτιστικές εκδηλώσεις «ΟΜΗΡΕΙΑ» που γίνονται στο νησί από τον Μάιο, έως τον Σεπτέμβριο, μπορείτε να παρακολουθήσετε μια σειρά εκδηλώσεων όπως θεατρικό διαγωνισμό των κυκλαδίτικων σχολείων, αθλητικούς αγώνες στίβου και ομαδικών αθλημάτων και εκθέσεις Τέχνης, φωτογραφίας, βιβλίου στην αίθουσα εκδηλώσεων του Δημαρχιακού κτιρίου.

Όπως τα περισσότερα Κυκλαδονήσια, αρκετά έθιμα υπήρχαν τα παλαιότερα χρόνια κυρίως, που διάνθιζαν την καθημερινότητα των κατοίκων. Μέχρι πριν από τον τελευταίο πόλεμο διατηρούνταν στο νησί μερικά έθιμα σχετικά με την γέννηση και την βάπτιση των παιδιών. Δύο από αυτά ήταν το στόλισμα του νεογέννητου με χρυσά κοσμήματα την τρίτη μέρα και το «φλερτάρισμα» το οποίο περιλάμβανε το ρίξιμο νομισμάτων στο νερό για την εκλογή της «μαμής».

Επίσης υπήρχαν και κάποια έθιμα σχετικά με την επιλογή του γαμπρού από τη νύφη, όπως το «ανέγκαρδο». Την παραμονή του Ψυχοσάββατου οι κοπελιές ετοίμαζαν και έψηναν το «αλμυροπιτάρι», μία πίτα που περιείχε ένα νόμισμα και σύμφωνα με το έθιμο όποια κοπέλα το έβρισκε θα παντρευόταν την ίδια χρονιά

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΑ

Την παραμονή του Ψυχοσάββατου οι κοπελιές ετοίμαζαν και έψηναν το «αλμυροπιτάρι», μία πίτα που περιείχε ένα νόμισμα και σύμφωνα με το έθιμο όποια κοπελιά το έβρισκε θα παντρευόταν την ίδια χρονιά.

Οι Νιώτες γιορτάζουν με παραδοσιακό γλέντι στις 24 Ιουνίου τον Αη Γιάννη τον Κλείδωνα στον Πύργο, στις 15 Αυγούστου την Παναγία την Γκρεμιώτισσα στην Χώρα, στις 29 Αυγούστου τον Αη Γιάννη τον Κάλαμο και τον Αη Γιάννη της Ψάθης και στις 8 Σεπτεμβρίου τη Γέννηση της Παναγίας στην Αγία θεοδότη και στο Παλιόκαστρο. Επίσης γίνονται και τα μικρότερα πανηγύρια της Αγίας Βαρβάρας, της Μερσινιάς, του Αγίου Γεωργίου στα Βουρλιδάκια και του Αη Βλάσση.

Την παραμονή της γιορτής του Αγίου Ιωάννη στην Ίο ανάβουν φωτιές και αφού τις σβήσουν οι ανύπαντρες κοπέλες παίρνουν λίγο από τη στάχτη που έχει απομείνει, τη βάζουν στη φτέρνα τους και πηγαίνουν στο σπίτι τους. Μετά συγκεντρώνονται όλες μαζί και πηγαίνουν σε ένα πηγάδι από όπου η πρωτογόνατη (πρωτότοκη) αντλεί το «αμίλητο νερό». Εν συνεχεία μεταφέρουν το λαγήνι (πήλινο αγγείο) με το νερό στο μέρος όπου θα βγει ο «αεικλείδωνας» και μέχρι να φτάσουν εκεί η πρωτότοκη απαγορεύεται να μιλήσει. Μέσα στο νερό ρίχνουν καρπούς που σημαδεύουν με κριθάρι και γαρύφαλλα, αυτούς τους καρπούς τους βγάζει η πρωτογόνατη. Μετά το τέλος του «αεικλείδωνα» όλες οι ανύπαντρες κοπέλες βάζουν στο στόμα τους «αμίλητο νερό» και πηγαίνουν στα σπίτια τους. Σ’ όλη τη διαδρομή από τη στιγμή που βάζουν τη στάχτη στα πόδια τους μέχρι τη στιγμή που θα πιουν το «αμίλητο νερό», όποιο αντρικό όνομα ακούσει η κάθε κοπέλα αυτό θα είναι και το όνομα του συζύγου της